Het opereren van staar in beide ogen op één dag in plaats van met twee weken tussentijd is veilig, goedkoper en patiëntvriendelijker. Patiënten hoeven minder lang hun ogen te druppelen en ervaren geen hinder meer door een verschil in zicht van beide ogen in de tussenperiode. Bovendien kan jaarlijks in potentie tot 27 miljoen euro aan maatschappelijke kosten bespaard worden als deze innovatie in heel Nederland wordt ingevoerd. Dit toont grootschalig onderzoek onder leiding van het Maastricht Universitair Medisch Centrum aan.
Nadat deze methode in het buitenland ontwikkeld en geëvalueerd werd, onderzocht hoogleraar oogheelkunde van het Maastricht UMC, Rudy Nuijts, de tweezijdige staaroperatie op één dag in Nederland. Na een grootschalig onderzoek naar deze methode onder 865 patiënten publiceerden Nuijts en zijn medeonderzoekers hun resultaten in het gerenommeerde wetenschappelijk tijdschrift The Lancet.
Behandeling staar
Staar is een oogaandoening waarbij door veroudering de ooglens vertroebeld raakt, vaak in twee ogen. Daardoor verslechtert stap voor stap het zicht. De traditionele behandeling behelst twee oogoperaties om de lens te vervangen door een kunststof lens, met twee weken tussentijd. Deze twee weken worden van oudsher aangehouden om te voorkomen dat in beide ogen tegelijk een ontsteking optreedt – een zeer zeldzame complicatie overigens. Bovendien werd gedacht dat in deze tussenperiode de sterkte van de kunstlens voor het tweede oog eventueel aangepast kon worden indien de brilsterkte van het eerste oog na de operatie een ander resultaat gaf dan vooraf gedacht. Na elke operatie krijgt de patiënt een specifiek druppelschema van vier weken en worden (telefonische) controleafspraken gepland.
Tweezijdige operatie
Deze aanpak kent nadelen: door de tussenperiode van twee weken overlappen de twee druppelschema’s elkaar. Dit kan de patiënt ervaren als verwarrend en ingewikkeld. Een deel van de patiënten ontvangt hiervoor thuiszorg.
De tweezijdige staaroperatie op één dag zorgt voor één overzichtelijk druppelschema voor beide ogen. De patiënt is bovendien twee weken minder gebonden aan het druppelen en daarmee aan eventuele thuiszorg. Het totale zorgproces is hiermee ook twee weken korter, waardoor patiënten eerder hun activiteiten en werk kunnen hervatten.
Maatschappelijke baten
Met een gestandaardiseerde maatschappelijke kostenanalyse hebben de onderzoekers in kaart gebracht welke kosten bespaard kunnen worden als de staaroperaties met twee weken tussentijd worden vervangen door de tweezijdige staaroperatie op één dag. Daarbij namen ze niet alleen de kostenbesparing in het zorgproces mee, maar bijvoorbeeld ook de kosten van de thuiszorg bij een deel van de patiënten en de besparingen die eerder hervatten van werk opleveren (in totaal zo’n €400 per patiënt). Met zo’n 180.000 staaroperaties per jaar in Nederland kwamen de onderzoekers daarbij uit op een potentiële besparing van 27,4 miljoen euro per jaar.
Even veilig en effectief
Om de risico’s op complicaties aan beide ogen te minimaliseren wordt de tweezijdige staaroperatie benaderd als twee opeenvolgende, maar separate ingrepen. Na de operatie aan het eerste oog wisselen de chirurg en het operatieteam alle instrumenten, medicatie en beschermingsmiddelen. Professor Nuijts en zijn medeonderzoekers constateerden dat deze benadering niet leidt tot meer complicaties. Daarnaast zagen ze dat de verbetering van het zicht even goed is als bij de eenzijdige staaroperatie. Met andere woorden: de tweezijdige staaroperatie is even veilig en effectief als de eenzijdige methode.
Implementatie
Onderzoeker en oogarts in opleiding Lindsay Spekreijse van Maastricht UMC is verheugd, maar legt ook uit dat het bereiken van zo’n grote besparing tijd kost. “Om de besparing die we hebben beschreven, te bereiken moet de tweezijdige staaroperatie in vrijwel alle ziekenhuizen en zelfstandige klinieken in Nederland worden doorgevoerd. Het organiseren van de logistiek om de tweezijdige staaroperatie écht als twee ingrepen te benaderen gaat echter niet over één nacht ijs. Daarvoor moeten de oogartsen afspraken maken met het team in de operatiekamer, de planning en partijen die verantwoordelijk zijn voor de levering van medicatie en sterilisatie van de instrumenten. De tien ziekenhuizen die deelnamen aan dit onderzoek, hebben dit al voor elkaar, net als een aantal andere ziekenhuizen. Maar tientallen ziekenhuizen en klinieken moeten nog volgen. Gelukkig krijgen we steeds meer vragen om onze ervaringen te delen en zo te helpen met de implementatie elders. Bovendien hebben we een aanvullende subsidie gekregen om landelijke implementatie te kunnen versnellen.”
Deelnemende ziekenhuizen
De 865 patiënten die hebben deelgenomen aan het onderzoek, werden geopereerd in tien Nederlandse ziekenhuizen: Amphia Ziekenhuis, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen, Deventer Ziekenhuis, Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Gelre ziekenhuizen, Isala, Haaglanden Medisch Centrum, Medisch Spectrum Twente, Zuyderland Medisch Centrum en het Maastricht UMC.
