Het VAD (Vlaams Expertisecentrum voor alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen) organiseert al een kwarteeuw een grootschalige jaarlijkse bevraging bij leerlingen uit het secundair onderwijs. Op basis van de antwoorden van ongeveer 7.500 leerlingen worden deze thema’s gemonitord.
Hieruit blijkt dat het gebruik van alcohol en cannabis en lachgas bij jongeren afneemt. Er is ook een afname van het aantal jongeren dat gamet.

Het alcoholgebruik blijft dalen, maar er is ongerustheid over kleine groep jongeren.
Het aantal leerlingen dat alcohol drinkt, daalt al een hele tijd. Die daling zet zich voort in 2021-2022. Vergeleken met schooljaar 2010-2011 zijn er veel minder leerlingen die alcohol dronken.
Er zijn wel iets meer leerlingen die het voorbije jaar dronken waren en voornamelijk regelmatig dronkenschap is de laatste jaren duidelijk gestegen. Het wordt dus zoeken naar preventiestrategieën om ook deze groep jongeren te bereiken.
Opvallend ook is dat de genderkloof zich aan het dichten is. Terwijl in het verleden jongens altijd meer dronken dan meisjes, zijn de aantallen nu ongeveer gelijk.
De leerlingen gaven aan dat het wettelijk verbod op het drinken van alcohol voor minderharen een belangrijk motief is om geen alcohol te drinken.

Cannabis op een laag pitje

Een van de meest in het oog springende resultaten is de sterke daling van het cannabisgebruik. Sinds de start van de leerlingenbevraging gebruikten leerlingen nog nooit zo weinig cannabis als in 2021-2022.
Mogelijk speelt de impact van de coronamaatregelen, aangezien cannabis vaak samen met vrienden en tijdens het uitgaan gebruikt wordt. ‘Voor de gezelligheid met vrienden’ was dan ook altijd al veruit het meest aangehaalde motief om cannabis te gebruiken. Bovendien denken minder leerlingen dan ooit dat ze makkelijk aan cannabis kunnen geraken.

Lachgas: die ballon gaat niet op

In tegenstelling tot wat andere bronnen die in de media aangehaald worden concluderen, zijn er geen indicaties dat het gebruik van lachgas een verontrustende omvang kent onder Vlaamse leerlingen: 4% heeft het ooit gebruikt, 2% deed dit het voorgaande jaar.

Gamen

Ondanks het grotere sociaal isolement in de coronaperiodes, gamen leerlingen niet meer dan voordien. Het aandeel dat meer dan 7 uur per week gamet,  bleef met een op de vier ongeveer stabiel. Opvallend meer leerlingen gamen niet: van 24% naar 39%.

Tabaksgebruik bij jongeren daalt niet snel genoeg

In het schooljaar 2018-2019 was het laatstejaarsgebruik bijna 19%, vandaag is dat 18%. Als we de trend van de laatste 10 jaren bekijken, zien we dat de dalingen de laatste jaren zijn afgevlakt.
Positief is dat de gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen te roken de laatste 10 jaar gestegen is van 14.1 jaar naar 15.1 jaar.
Het gebruik van e-sigaretten neemt sterk toe: 19% gebruikte het voorgaande jaar e-sigaretten en het aandeel regelmatige gebruikers stijgt tot 5%.

Gestage stijging van slaap- en kalmeermiddelen

Meer leerlingen gebruiken slaap- en kalmeermiddelen. Vooral meisjes gebruiken slaap- en kalmeermiddelen, met in 2021-2022 een ooitgebruik van 21% en een laatstejaarsgebruik van 11%.

Meer beleidsmaatregelen nodig

Maatregelen om het roken te ontmoedigen blijven noodzakelijk: meer preventie gericht op specifieke jongerengroepen, een beperking van de verkooppunten, duurdere sigaretten en strengere controles op de promotie naar en verkoop aan minderjarigen.

Een wettelijk verbod op de verkoop van e-sigaretten aan jongeren is aangewezen. Indien dit niet mogelijk is, is het ontmoedigen via hoge accijnzen een mogelijke piste. Ook sobere verpakkingen kunnen mogelijk helpen om e-sigaretgebruik bij jongeren te ontraden.

Nu we vaststellen dat het vapen bij jongeren in stijgende lijn zit en het rookgedrag niet snel genoeg afneemt, staan we voor een grote   maatschappelijke uitdaging. Enerzijds zijn er maatregelen nodig om jongeren te beschermen tegen het starten met vapen. Anderzijds zijn er maatregelen nodig om rokers van het roken af te helpen, waarbij vapen één van de zes rookstopmethoden is.

Ook inzetten op preventie blijft een noodzaak

De positieve evoluties die uit de leerlingenbevraging naar voor komen wat betreft het gebruik van alcohol en andere middelen, tonen opnieuw dat preventie werkt. Het blijft noodzakelijk om continu op preventie in te zetten om de risico’s van middelengebruik onder jongeren tot een minimum te beperken.

VAD zet scholen dan ook aan om structureel met preventie aan de slag te gaan door een alcohol-  en drugbeleid op school te ontwikkelen en biedt heel wat educatieve pakketten en andere preventiematerialen aan. Minister van welzijn en gezondheid Hilde Crevits erkent de meerwaarde van preventie en de nood om de geleverde inspanningen aan te houden: “Uit de bevraging blijkt dat gamen en cannabisgebruik bij jongeren dalen. Maar we zijn ook niet blind voor de minder goede zaken, zoals de toename van gebruik van e-sigaretten bij jongeren. Het belang van preventie is groot en we weten dat preventie werkt.”