Nederlandse onderzoekers zijn na vier jaar onderzoek klaar om volgend jaar mensen met een hersenaandoening te helpen door de werking van medicijnen. Dit gebeurt dan met een nieuwe techniek, Focused Ultrasound (FUS), die nog niet eerder in Europa is toegepast. Voor een behandeling met FUS is een speciaal apparaat nodig. Daarvan zijn er maar een paar op de wereld. Een daarvan staat in het Utrecht Medisch Centrum (UMC).
Dit maakte kinderoncoloog dr. Dannis van Vuuren van het Prinses Máxima Centrum bekend tijdens een speciale TV-uitzending van Omroep MAX en de Hersenstichting. Daarin werd de aandacht gevestigd op de impact van hersenaandoeningen. Na dit live-programma ‘Geef om je hersenen’ kon de Hersenstichting meer dan 6000 nieuwe donateurs bijschrijven.
Vier miljoen mensen in Nederland hebben een hersenaandoening. Van dementie, Parkinson, een beroerte, depressie en migraine tot hersenletsel na een ongeluk. In veel gevallen is er nog geen behandeling die zo’n aandoening kan stoppen of vertragen. Maar met de FUS-technologie wordt het mogelijk hersenaandoeningen met medicijnen te bestrijden. Want dat is tot nu toe het grote probleem: hoe bereiken medicijnen de hersenen om tumoren en alzheimer te bestrijden?
Bloed-hersenbarrière werkt als een filter
Onze hersenen worden namelijk super goed beschermd. Soms zelfs té goed. Het is de zogenaamde bloed-hersenbarrière die de hersenen als een soort filter beschermen tegen giftige stoffen en bloedinfecties. Goede stoffen mogen erdoor, slechte stoffen worden tegengehouden. Dat gaat vaak goed, behalve bij veel soorten medicijnen. Die worden ook tegengehouden, terwijl ze juist de hersenen moeten bereiken. Als medicijnen beter in de hersenen komen door de FUS-technologie, betekent dit dat veel behandelingen mogelijk beter zullen werken. Mensen met alzheimer gaan dan minder snel achteruit en hebben wellicht minder last van hun aandoening. Bij mensen met een hersentumor is er meer kans dat de behandeling aanslaat, waardoor ze mogelijk langer blijven leven. Het is voor het eerst dat deze techniek volgend jaar in Nederland op kinderen en volwassenen met een hersenstamtumor wordt toegepast.
De barrière heel even openzetten
De wetenschappers hebben gezocht naar manieren om medicijnen voorbij de bloed-hersenbarrière te krijgen. Bijvoorbeeld door die grens heel eventjes open te zetten. Zo kunnen de medicijnen erdoor en gaat de grens daarna snel weer dicht voor slechte stoffen. Dat kan met behulp van ultrageluid. Dit zijn hoge tonen die mensen niet kunnen horen. Deze tonen zorgen voor trillingen, die de cellen van de bloed-hersenbarrière laten bewegen. Zo ontstaat er ruimte tussen de cellen, waar het medicijn doorheen kan. Deze techniek heet Focused Ultrasound (FUS).
“Er opent zich een nieuwe wereld aan nieuwe mogelijkheden.”
Hoofdonderzoeker dr. Dannis van Vuurden zegt erover: “Met dit onderzoek worden letterlijk en figuurlijk barrières doorbroken. Door met ultrageluid medicijnen beter in de hersenen te krijgen opent zich een wereld aan nieuwe mogelijkheden voor de behandeling van hersenziektes.”
Verschillende groepen patiënten met een hersenaandoening
Om beter te weten hoe goed FUS werkt, zijn er verschillende onderzoeken bij verschillende groepen patiënten.
- Kinderen en volwassen met een hersentumor
Het gaat hierbij om speciale vormen van een hersentumor in de hersenstam. Deze tumoren kunnen niet met een operatie weggehaald worden. Bestraling helpt alleen tijdelijk en medicijnen komen slecht bij de tumor. Daarom overlijden mensen uiteindelijk als gevolg van de tumor. Met de FUS-technologie kunnen meer medicijnen bij de tumor komen, zodat deze beter onder controle is.
2. Volwassenen met een vroege vorm van alzheimer
Een van de oorzaken van alzheimer is het samenklonteren van eiwitten in de hersenen. Er wordt op dit moment onderzoek gedaan naar verschillende medicijnen die dit tegengaan. In de onderzoeken zijn nu nog hoge doses nodig, wat voor veel bijwerkingen zorgt. Ook weten onderzoekers niet zeker of de medicijnen wel op de juiste plek in de hersenen aankomen. FUS kan hier wellicht bij helpen.
“Hoop op betere vooruitzichten.”
Bij het UMC Utrecht leidt dr. Tom Snijders het onderzoek bij patiënten met een hersenstamtumor, samen met dr. Filip de Vos, dr. Joost Verhoeff, dr. Mario Ries en het Prinses Maxima Centrum. Tom Snijders: “Hersenstamtumoren treffen kinderen en jongvolwassenen, mensen die pas aan het begin van hun leven zouden moeten staan. De tumoren zijn door hun samenstelling, en door de plek in de hersenen, niet te genezen en nog heel moeilijk te remmen. Daardoor leven deze patiënten helaas niet lang na hun diagnose, vaak minder dan twee jaar. Juist voor patiënten met deze tumoren biedt FUS hoop op betere vooruitzichten.”
Door in het FUS-onderzoek samen te werken met experts op het gebied van verschillende hersenaandoeningen, hoopt het team sneller resultaat te boeken voor zo veel mogelijk patiënten. Er wordt in eerste instantie onderzocht hoe deze behandeling werkt bij kinderen en volwassen met een kwaadaardige hersenstamtumor, maar de technologie kan uiteindelijk ook voor meerdere hersenaandoeningen effectief zijn.
Hoe werkt de FUS-technologie?
FUS is een innovatieve MRI-gestuurde technologie die met uiterst precies gerichte geluidstrillingen en microbelletjes in de bloedstroom de bloedvaten in de hersenen tijdelijk en heel lokaal kan openen zonder de schedel te hoeven openen. Zo kunnen medicijnen werken waar ze nodig zijn, op de juiste plek in de hersenen.
