De overlevingskans vijf jaar na een diagnose kanker is gestegen naar 66%. Dit blijkt uit cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie voor patiënten met een diagnose kanker in de periode 2011-2020. Bij patiënten die in de tien jaren daarvoor (van 2001 tot 2011) kanker kregen, was de 5-jaarsoverleving nog 58%. De 5-jaarsoverleving stijgt gemiddeld met bijna 1% per jaar, onder meer door verbeterde diagnostiek en behandelingen. Het aantal diagnoses van kankersoorten met een relatief gunstige prognose is sneller gestegen dan van kankersoorten met een slechtere prognose. Dit draagt bij aan de stijging van de overleving van alle kankersoorten samen. Volgens Otto Visser, hoofd kankerregistratie bij het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), is dat een aanzienlijke stijging. Het IKNL verwacht dat ook de komende jaren meer patiënten kanker zullen overleven door vooral betere chemotherapie voor mensen met uitzaaiingen.

Helaas blijft de overleving van een aantal kankersoorten zeer laag, zoals voor mesothelioom (longvlieskanker) en alvleesklierkanker.  Ook bij onder meer blaas- en maagkanker is weinig vooruitgang geboekt.
Het gaat bij deze cijfers over de relatieve overleving (*) waarbij rekening wordt gehouden met overlijden door andere oorzaken. De 10-jaarsoverleving is gestegen naar 59%; in de periode 1991-2000 was dit nog 43%. Voor alle kankersoorten zijn de meest recente overlevingscijfers, zowel per diagnosejaar als per 10-jaarperiode, te raadplegen op www.iknl.nl/nkr-cijfers.

Overleving varieert sterk per soort kanker

Op basis van de 5-jaarsoverleving kunnen drie groepen kanker worden onderscheiden: een groep met een relatief hoge overleving (75% of meer). Hiertoe behoren onder meer veel voorkomende kankersoorten zoals kanker van de borst, prostaat en huid en ook sommige vormen van lymfklierkanker. Van de middengroep is de 5-jaarsoverleving 30-75%. Dit geldt onder meer voor kanker van de darm, blaas, nier, hoofd-hals en baarmoederhals. De groep met de laagste overleving (minder dan 30%) omvat onder meer longkanker, maag- en slokdarmkanker, alvleesklierkanker en acute myeloïde leukemie (kanker van het bloed en beenmerg).

Grootste stijging bij bloed- en lymfeklierkanker

Vooral bij hematologische maligniteiten (bloed- en lymfeklierkanker), zoals leukemie en non-hodgekinlymfoom, is de 5-jaarsoverleving de afgelopen decennia sterk gestegen. Ook bij kanker van de prostaat, nier, schildklier, darm, keelholte, lever en long was er een stijging van minstens 10%.

Bij een aantal soorten kanker met een slechte prognose werd er vrijwel geen vooruitgang geboekt. De overleving vijf jaar na een diagnose blaaskanker is rond de 54% en amper veranderd in de afgelopen dertig jaar. Ook voor patiënten met maagkanker is er vrijwel geen vooruitgang geboekt, de 5-jaarsoverleving is hier 22%. De overleving van uitgezaaide kanker waarbij de locatie van de primaire tumor niet gevonden is (primaire tumor onbekend) is ongeveer stabiel gebleven en bedraagt slechts vijf procent. Ook bij mesothelioom (longvlieskanker) is vijf jaar na de diagnose nog maar vijf procent van de patiënten in leven. Net als bij alvleesklierkanker waarbij de overleving, na enkele punten stijging in de laatste decennia, ook vijf procent is.

Effect COVID-19

Als gevolg van COVID-19 was er in 2020 en 2021 oversterfte in Nederland. De 1-jaarsoverleving van alle kankersoorten met een diagnose in 2020 was een procent lager dan in 2019 (81% versus 82%). Deze daling van de 1-jaarsoverleving komt doordat in 2020 minder kankers met een hoge overlevingskans zijn gediagnosticeerd, zoals borst-, darm- en prostaatkanker. De gemiddelde overleving over alle kankersoorten valt daardoor lager uit. Door de onderbreking van de bevolkingsonderzoeken voor borst- en darmkanker werden er minder kankers in lage stadia, die een relatief goede prognose hebben, gediagnosticeerd. En doordat er minder huisartsbezoeken waren en dus minder PSA-testen door de huisarts zijn afgenomen, zijn er ook minder prostaatkankerdiagnoses gesteld. Er zijn in 2020 vrijwel evenveel mensen aan kanker overleden als in 2019 (45.840 versus 45.878).

De 2-, 3-, 4- en 5-jaarsoverleving van patiënten met follow-up tot in 2020 zijn 1% hoger dan in 2019. Voor patiënten die in de jaren voor 2020 een diagnose hebben gekregen, geldt dus dat de overleving is gestegen volgens de gebruikelijke trend. Daarmee lijkt het erop dat er onder kankerpatiënten niet meer oversterfte door de COVID-19-pandemie was dan onder niet-kankerpatiënten.

Nederlandse Kankerregistratie

De Nederlandse Kankerregistratie is een landelijke databank met betrouwbare gegevens over o.m. het voorkomen van kanker (incidentie) en de overleving van kanker, beheerd door Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). De databank wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek, klinische studies en voor onderzoek naar de kwaliteit van zorg. IKNL presenteert jaarlijks de overlevingscijfers op basis van de Nederlandse Kankerregistratie. Met deze gegevens reflecteren zorgprofessionals, beleidsmakers en anderen op de kwaliteitsontwikkelingen van de afgelopen jaren, met als doel om zorg en preventie steeds verder te verbeteren.

(*)
Relatieve overleving
IKNL berekent de zogeheten ‘relatieve overleving’. Dit betekent dat waargenomen overlevingscijfers van kankerpatiënten worden gecorrigeerd voor niet kanker-gerelateerde sterfte. Kankerpatiënten kunnen immers ook overlijden aan andere oorzaken dan kanker.