Alle nieuwbouw in Nederland moet sinds vorig jaar ‘BENG’ zijn: Bijna-Energie-Neutrale-Gebouwen. Maar aan de horizon verschijnt steeds nadrukkelijker een nieuwe bouwnorm, namelijk ‘energiepositief’ bouwen. Huizen die meer energie opwekken dan ze zelf verbruiken. In het oosten van Noord-Brabant zijn er al enkele voorbeelden van.

In de wereld van duurzaam bouwen zijn het inmiddels ingeburgerde begrippen: ‘energieneutraal’ en ‘nul-op-de-meter’. Met een energieneutraal huis wek je net zoveel energie op als je verbruikt voor verwarming en warm tapwater. Bij een nul-op-de-meter-woning idem, maar dan inclusief het verbruik door (huishoudelijke) elektrische apparaten.
Wordt ‘energiepositief’ bouwen dus ‘the next level’?

Brabants’ provinciebestuurder Anne-Marie Spierings (Energie, Circulaire economie en Milieu) vindt het in ieder geval een mooie ontwikkeling. “Een huis dat netto meer energie oplevert dan dat het gebruikt, lijkt misschien luxe maar gaat hard nodig zijn”, zegt ze. “Veel andere aspecten van ons leven, zoals eten, kleding en vervoer zullen moeilijk energie-neutraal gemaakt kunnen worden. Met ons huis moeten we dat dus deels compenseren. Verder zie je dat hoge ambities innovaties stimuleren. Ik zie tal van nieuwe ideeën ontstaan van mensen en bedrijven die een stap verder willen gaan in het verduurzamen, ook in de woningbouw.”

Plus-Op-De-Meter woningen

Zo’n bedrijf is de Bouwgroep Hendriks Coppelmans in Oss. Recent leverde het bedrijf in Uden 39 appartementen op aan woningcorporatie Area Wonen in het kader van het Europese plus-energieproject Syn.ikia. Syn.ikia valt onder het grotere project Horizon 2020 van de Europese Commissie en de Nederlandse overheid. Het is een project om wetenschap en innovatie te stimuleren in het bedrijfsleven en in de academische wereld. Het richt zich in diverse landen op de groei van het aantal duurzame wijken met meer dan 100 procent groene energie.
Het volgende project van Hendriks Coppelmans staat alweer voor de deur: Brainport Smart District (BSD) in Helmond. Vanaf 2024 bouwt de Osse onderneming in de wijk Brandevoort 140 zogeheten ‘Plus-Op-De-Meter’-woningen, koop en (sociale) huur. René Beks, directeur Ontwikkeling & Innovatie, legt het ‘Plus-Op-De-Meter’-concept uit: “Meer opwek dan verbruik van energie, het leveren van overtollige stroom aan het smart grid, maar liever nog rechtstreeks aan je elektrische auto of de buren in de wijk. Die auto is ook te gebruiken om energie in op te slaan en te leveren op momenten dat er geen groene stroom wordt opgewekt.”
‘Smart Grid’ betekent zoveel als ‘slimnetwerk’. Dat houdt in dat een energienetwerk moet weten wanneer het stroom moet herverdelen om in de vraag en aanbod van stroom te kunnen blijven voorzien. Daarom is er aan deze vorm van elektriciteitsvoorziening een slim meet- en regelsysteem toegevoegd.

Nieuwe concepten beproeven

De bouwtechniek van het ‘Plus-op-de-Meter’-concept staat nog in de kinderschoenen. Daarom wordt elke BSD-woning voorzien van een circulaire huisaccu: afkomstig uit elektrische auto’s die voor dit doel niet meer te refurbishen (hergebruiken) is, maar wel prima in de woning. Al zijn ze volgens Beks nog niet ‘seizoenoverschrijdend’
BSD is niet voor niets een proefopstelling, geeft de directeur aan. Nieuwe concepten mogen in Helmond worden beproefd. “De grootste uitdaging is om de winter door te komen. We hebben daarom ook onder meer windenergie en warmteopslag onderzocht. De meest betaalbare oplossing gaan we toepassen en dat is tot nu toe de opslag in circulaire accu’s.”
Deze komen onder de parkeerplaatsen te liggen van de energiehubs in de wijk. Een energiehub is een plek waar op een zo efficiënt mogelijke manier met energie wordt omgegaan. Dat gebeurt door energieopwekkers, -verbruikers, en -opslag zoveel mogelijk samen te laten komen. Immers: wanneer vraag en aanbod gecombineerd worden in één gebied, wordt het elektriciteitsnet zo min mogelijk belast. Daar staan ook de deelauto’s voor bewoners. Van de door zonnepanelen op de huizen opgewekte energie, kan de overtollige elektriciteit straks het hele jaar door worden geleverd aan het ‘smart grid’. Hiermee wordt zowel de energievraag als het aanbod van de 140 huishoudens op elkaar afgestemd.

Kracht van het collectief

Zo’n 13 kilometer verderop, in Heeze, start medio volgend jaar de bouw van de eerste acht ‘Natuurhuizen’. Ook deze worden energiepositief en bestaan voor 95 procent uit biobased materialen. Met het ‘Natuurhuis’ beklimt bouwbedrijf Ballast Nedam, in samenwerking met een volledig Brabants bouwteam, de volgende trede op de duurzaamheidsladder. Een ‘Natuurhuis’ is een woning die toekomstbestendig is, CO₂ opslaat in plaats van uitstoot, bereikbaar is voor een groot publiek, energiepositief, gemaakt van biobased materialen en daarmee de opwarming van de aarde afremt.  Eerder schakelde deze onderneming al over op gasloos bouwen en sinds 2019 ontwikkelt ze enkel nog energieneutrale huizen.

In de Brainport-regio is onlangs daadwerkelijk de schop in de grond gegaan voor een initiatief dat energiepositiviteit nastreeft. Onder de noemer ‘meer&deel’ zet een diverse groep mensen – van 25 tot 90 jaar – haar droom van ‘groen wonen’ daadwerkelijk om in groen bouwen. In de Eindhovense wijk Vredeoord zijn begin volgend jaar veertig koopwoningen klaar, gebouwd in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) en ondersteund door woningcorporatie Trudo. De ‘kracht van het collectief’ is een van de kernwaarden van ‘meer&deel’.|
Een deel van de (energie)besparing zit ‘m in de aanwezigheid van een gemeenschappelijke ruimte en het gezamenlijk gebruik van onder meer een logeerkamer, kluslokaal en veranda’s. De levering van zowel warm water voor de verwarming en kraan als koud water voor het koelen via de vloerverwarming, verzorgt het bedrijf ‘HoCoSto’. Voor de innovatieve toepassing van deze ondergrondse hot-cold storage, een met water gevulde buffer, kende de provincie Noord-Brabant een subsidie toe.