Op de gigantische Centrale Markt van Buenos Aires wordt eetbaar voedsel teruggewonnen uit afval en gebruikt als oplossing voor ecologische en sociale kwesties.

Gedurende 30 jaar bezocht Tomasa Chávez de Centrale Markt van Buenos Aires en rommelde in de tonnen groenten en fruit die de standhouders weggooiden, op zoek naar voedsel. Vandaag doet ze dat nog steeds, maar er is een verschil: sinds 2021 is ze een van de arbeiders die zijn ingehuurd om voedsel te recupereren als onderdeel van een sociaal programma dat door de Centrale Markt is gelanceerd.

“Vroeger kwam ik bijna elke dag om te verzamelen wat eetbaar was en wat er in mijn buurt verkocht kon worden. Voedsel, karton, hout… Nu kom ik nog steeds om eetbaar voedsel te scheiden, maar ik werk van zeven tot drie en ik wordt ervoor betaald”, zegt de korte, minzame vrouw.

De Centrale Markt van de Argentijnse hoofdstad is een universum dat uitgestrekt en ondoorgrondelijk lijkt voor degenen die zich er voor het eerst in wagen.

Met een oppervlakte van 550 hectare in de gemeente La Matanza, aan de rand van Buenos Aires, bruist het van het leven. Het alleen maar omschrijven als een centrale markt die groenten en fruit levert aan een metropool van 15 miljoen inwoners zou de plek oneer aandoen.

Microkosmos

In de markt zijn er grote bedrijven en kleine bedrijven, straten, lanen, magazijnen en gebouwen. Er zijn zelfs gebieden die zijn overgenomen door daklozen en een revalidatiecentrum voor mensen met verslavingsproblematiek. Op sommige plekken troepen mensen samen tussen kratten fruit en is het lawaai overweldigend, maar er zijn ook grote lege ruimtes waar alles stil is.

Bijna 1000 vrachtwagens rijden elke dag de Centrale Markt op om vers voedsel op te halen dat wordt verkocht in de winkels van de stad en Groot-Buenos Aires. Volgens officiële gegevens wordt er elke maand 106.000 ton groenten en fruit verkocht.

Er is ook een kleinhandelsmarkt met allerlei soorten voedsel, bezocht door duizenden mensen uit de hele stad. Ze zijn op zoek naar betere prijzen dan in hun buurtwinkel, met een inflatie die maar blijft stijgen. Die bedraagt intussen maar liefst 60 procent, wat de koopkracht van de middenklasse en de armen ten gronde heeft gericht.

In Argentinië bedroeg het armoedecijfer meer dan 40 procent zelfs vóór de pandemie. Het algemeen beeld van de markt – dat van honderden mensen zoals Chávez die door het afval snuffelen op zoek naar iets te eten of te verkopen – is een weerspiegeling van de sociale situatie van het land.

Armoede en verspilling

Maar sinds augustus 2021 wordt veel van die energie gestoken in het afvalverminderings- en herstelprogramma, dat gebaseerd is op twee pijlers: om voedsel geschikt voor consumptie te gebruiken voor sociale bijstand en de rest voor de productie van compost of organische mest ter bevordering van agro-ecologie.

“Er was een sociaal- en milieuprobleem dat moest worden aangepakt. Vandaag hebben we minder verliezen, bieden we sociale bijstand en creëren we banen”, zegt Marisol Troya, kwaliteits- en transparantiemanager bij de Centrale Markt.
De 12 gigantische kaaien waar groenten en fruit in de groothandel worden verkocht, vormen het hart van de Centrale Markt. Dagelijks werken er in totaal zo’n 10.000 mensen.

Om 2 uur ’s ochtends begint de activiteit elke dag op de markt met het hectische gesleur van kratten met lokale producten uit heel Argentinië en de buurlanden. Het is een festival van kleuren, elke kaai heeft 55 kraampjes.

Tonnen minder afval

“Het idee om te zoeken naar voedsel tussen het afval van de markt is ontstaan door de economische crisis en de pandemie”, zegt Marcelo Pascal, een adviseur van het management. “We realiseerden ons heel snel dat er veel goederen in goede staat waren die om commerciële redenen werden weggegooid, maar die konden worden gerecupereerd.

“Er waren eerder al kleine kraampjes die groenten uit het afval gebruikten. Er werden veel eetbare producten teruggevonden, maar het proces verliep wanordelijk, dus we hebben geprobeerd om het te organiseren”, vertelt hij.

Van augustus 2021 tot juni 2022 is 1891 ton voedsel teruggevonden voor sociale hulp en 3276 ton is gebruikt om compost te maken, volgens officiële cijfers van de Centrale Markt.

“We hebben de hoeveelheid afval die de markt naar stortplaatsen stuurde voor definitieve verwerking, met 48 procent verminderd. Dat is 25 ton per dag minder”, zegt agronoom Fabián Rainoldi, hoofd van het Waste Reduction Program. 

Eetbare producten ordelijk recupereren

Justo Gregorio Ayala werkt op een esplanade naast een van de groothandelskaaien. Voor hem staat een kist met geblutste tomaten. Ze zijn niet geschikt voor verkoop in een winkel, maar veel ervan zijn rijp en eetbaar. Zijn taak is om de eetbare tomaten van het afval te scheiden.

“Ik woon hier in de markt, in de Hogar de Cristo San Cayetano, en zes maanden geleden kreeg ik deze baan”, zegt Ayala. Ze verblijft in het afkickcentrum voor verslaafden dat in 2020 in de markt zelf werd geopend.
“Er waren altijd veel producten om te recupereren op de markt, maar nu doen we het beter”, gaat ze verder. Ayala is een van de werknemers die voor het programma zijn ingehuurd.

Hij verduidelijkt echter dat het scenario varieert afhankelijk van de temperatuur. “In de zomer gaan de groenten en fruit door de hitte veel minder lang mee en gooien de standhouders meer producten weg. Nu in de winter vinden we niet zo veel.”

Lange weg

De arbeiders werken in acht van de 12 afdelingen van de markt. Er zijn in totaal 24 arbeiders, verdeeld in groepjes van drie, die midden in de kaai de koopwaar scheiden die de standhouders moeten achterlaten.

De teruggewonnen goederen worden op vrachtwagens geladen die naar een enorm magazijn in een ander gedeelte van de Markt worden gebracht. Daar worden ze klaargemaakt voor gebruik in sociale hulpprojecten.

“We bezorgen voedsel aan 700 gaarkeukens, volgens een wekelijks schema: ongeveer 130 per dag”, zegt Martin Romero, hoofd van de sociale afdeling. Achter hem voeren 22 werknemers hun taken uit, terwijl de eerste voertuigen beginnen te arriveren om hun lading op te halen.

“We hebben ook zakken van acht kilo samengesteld, met alles wat we beschikbaar hebben, die we leveren aan 130 gezinnen”, legt hij uit.

Wat niet geschikt is voor menselijke consumptie komt terecht op het composteerterrein, een stuk grond van bijna drie hectare. Het proces van afbraak van organische stof duurt ongeveer vier maanden.

“Het gft-afval wordt vermengd met houtsnippers van de kratten, die water opnemen en het percolaat verminderen dat de bodem vervuilt. De organische compost wordt geschonken aan agro-ecologische tuinen die het gebruiken voor bemesting en het herstel van aangetaste bodems”, legt Rainoldi uit.

Het doel is een Centrale Markt die gebruik maakt van alles en geen afval naar de stortplaats stuurt. Het is een lange weg die net is begonnen.