Eerder dit jaar bleek uit een onderzoek van kunstenaarscollectief Level Five dat meer dan de helft van de kunstenaars geen eigen werkplek heeft en van thuis uit werkt. Drie kwart van deze kunstenaars heeft daarvoor geen aparte ruimte ter beschikking en moet dus noodgedwongen in de woonkamer aan de slag. De meerderheid geeft aan dat dit niet bevorderend is voor hun praktijk. Daarop lanceerde Pascal Smet (collegelid bevoegd voor Cultuur )een ambitieus Plan Atelier. De eerste 150 ruimtes worden momenteel geconcretiseerd.

Het gaat om twee atelierpanden die permanent zijn en twee panden in tijdelijk gebruik waar kunstenaars voor een periode van minstens 3 jaar kunnen verblijven. Deze plekken krijgen vorm in samenwerking en overleg met artistieke organisaties en kunstenaars.

“Brussel is één van de artistieke hotspots in de wereld met een internationale aantrekkingskracht en daar zijn we terecht trots op. Maar door de recente stadsontwikkeling merken we dat veel artiesten moeilijker een geschikte atelierruimte vinden. Als we Brussel culturele hoofdstad willen noemen in 2030 moeten we nu onze verantwoordelijkheid nemen. We mogen niet enkel inzetten op presentatie, maar ook op werkruimte voor de makers in deze stad. Ik ben blij dat we vandaag al 150 nieuwe plekken voor kunstenaars kunnen creëren. Dit is een mooi begin, op dat elan wil ik verder gaan”, aldus Pascal Smet.

De eerste twee atelier-experimenten zijn reeds van start gegaan. In Brussel Stad zijn via de Meyboom Artist-run Spaces 45 kunstenaars aan de slag, in de kantoorruimtes van iMal in Molenbeek vinden 25 kunstenaars hun plek. Later dit jaar zullen zo’n 50 artiesten hun intrek nemen in een voormalig rusthuis in Ganshoren en Werkplaats Walter zal in Anderlecht vanaf 2023 zo’n 30 extra plaatsen ter beschikking stellen.

“In een deel van de gebouwen van iMAL hebben we ruimte gemaakt voor ateliers, waar vandaag 25 kunstenaars aan het werk zijn. Deze hebben zich inmiddels verenigd onder de naam MAX en hun aanwezigheid zorgt voor een fijne kruisbestuiving met de werking van ons kunstencentrum.  Een goed en warm atelier, met een degelijk huurcontract biedt stabiliteit en rust. Het geeft ademruimte voor het creatieve werk”, zegt Katrien Reist, kunstencentrum iMAL.

De hoekstenen van het atelierplan

Om op lange termijn een duurzaam en gedragen atelierbeleid te maken voor deze stad zijn er verschillende bouwstenen nodig. Naast het creëren van concrete atelierruimte maakte Smet in tweede instantie ook middelen vrij voor een extra ploeg bij het sociaal tewerkstellingsbedrijf FIX. Deze ploeg kan actief helpen bij de vele infrastructurele noden in de cultuursector.

Als Staatssecretaris bevoegd voor Stedenbouw werkt Smet momenteel aan een nieuwe regelgeving voor tijdelijk gebruik binnen het Besluit Vrijstellingen en Vergunningen voor beperkte duur. Dit derde luik van het plan zal het een stuk sneller en makkelijker maken om ruimtes om te vormen en komt de kunstenaars ten goede.

“Stedenbouwkundige voorschriften maken nauwelijks onderscheid tussen tijdelijke en definitieve projecten. De doorlooptijd voor een vergunning is vaak dezelfde, de papierslag die dat vergt eveneens. De nieuwe regelgeving zal daar binnenkort verandering in brengen”, legt Pascal Smet uit.

Met de verschillende partners en overheden wordt in de Taskforce Atelier verder samen gewerkt om er een gedragen en breed atelierbeleid van te maken. Daarnaast werden de afgelopen jaren reeds verschillende investeringssubsidies gegeven aan organisaties zoals Needcompany, Peeping Tom en het HISK voor het creëren van atelierruimtes binnen hun structuren, vond het Brussels theatergezelschap Tristero een plek in het atelierpand Gaillait in Schaarbeek en zijn er elk jaar gemiddeld 70 kunstenaars die een werkruimte krijgen in één van de 22 Brusselse gemeenschapscentra.