Burgers en bedrijven steken veel tijd en geld in gezond leven. Ze kopen organisch voedsel, letten op beperkt eten van vet, suiker en zout, er is veel aandacht voor beweging. Bekend is de app voor smartphones waarmee je stappen kunt tellen, zodat je weet of je hebt voldaan aan je minimale dosis wandelen op een dag. Veel minder vaak hoor je de vraag of je wel genoeg licht gehad hebt zodat je energieniveau op het juiste moment hoog is of dat je juist veel te veel licht hebt gekregen door eindeloos getuur op een telefoonschermpje vlak voor het slapen gaan. Dan is één ding zeker: je slaapt er minder goed door. 

Om dit probleem op te lossen hebben twee onderzoekers van de faculteit elektrotechniek van de Technische Universiteit in Eindhoven, Chara Papatsimpa en Jean-Paul Linnartz, een algoritme ontwikkeld om bijvoorbeeld kantooromgevingen op een zo gezond mogelijke manier te verlichten.
Het menselijk bioritme wordt namelijk gestuurd door licht. Het is dus logisch om daar rekening mee te houden als je een belichtingsplan maakt voor een kantooromgeving. Tot nu toe is de enige formele eis die aan belichting wordt gesteld dat deze niet tot ongemakken leidt, zoals veel te fel licht of te zwak licht, wat lezen lastig maakt, en dat de lichten uitgaan als het kantoor verlaten is zodat er geen energie wordt verspild.

Verlichting aanpassen aan de individuele situatie van medewerkers op kantoor

“Het model dat we gebruikt hebben om het algoritme te maken komt van bestaande medische onderzoeken van de universiteiten van Manchester, Sydney en Boston”, zegt de van oorsprong Griekse onderzoekster Papatsimpa. “Dat waren medische, lichamelijk invasieve onderzoeken. Ook zijn er onderzoeken gebruikt naar de invloed van licht op de gezondheid en het welbevinden van mensen. Daarbij zijn zelfs bloedmonsters afgenomen. Uit de data die deze onderzoeken opgeleverd hebben zijn wiskundige modellen afgeleid waarmee we de toestand van de biologische klok van minuut tot minuut kunnen berekenen. Wij hebben die modellen nu gebruikt voor een algoritme waarmee je de verlichting kunt aanpassen aan de individuele situatie van werknemers op een kantoor.”

Centrale computer regelt de belichting

Het idee is dat de werknemers een smartwatch of een fitness tracker zoals een Fitbit dragen bijvoorbeeld, of een smartphone hebben die data verzamelt van de mate waarin ze belicht zijn. Dat wordt gemeten op basis van hun activiteiten. Na bewerking kunnen deze data worden doorgestuurd naar een centrale computer. Die regelt dan de belichting van de werkplek en ontvangt een seintje als je op een bepaald moment te veel of te weinig licht krijgt.
“Het zal niet altijd zo zijn dat alle werknemers gebaat zijn bij dezelfde hoeveelheid licht op een bepaald moment van de dag”, zegt Linnartz. De ene werknemer zit bijvoorbeeld bij het raam, de andere heeft een jet lag. “Er zijn situaties denkbaar waarin het systeem kiest voor het aanbieden van een hoeveelheid licht die een compromis is tussen acute optimalisatie, waardoor je nu alert en fit bent en lange termijn, waardoor je straks goed kunt slapen. Ook is het voorstelbaar dat het systeem compromissen maakt tussen de effecten van de belichting voor de verschillende in een bepaalde ruimte aanwezige personen.”

Een privacyprobleem hoeft het versturen van data over activiteiten van werknemers of andere gebruikers van het lichtoptimalisatiesysteem niet op te leveren.  De onderzoekers: “De data kunnen worden verzameld en lokaal in het model worden verwerkt op de telefoon, smart watch of fitnesssensor van de gebruiker. Ze hoeven dus niet in een centraal systeem opgeslagen te worden.” 

Interessant voor hotels en luchtvaart

Op dit moment zijn er nog geen bedrijven die experimenteren met de toepassing van het nieuwe algoritme van de TU/e. Maar het zou interessant kunnen zijn voor bedrijven met werknemers voor wie bescherming van het menselijk bioritme heel belangrijk is. “Zoals luchtvaartbedrijven”, zegt Linnartz. “Je kunt je voorstellen dat het licht al in de VIP-lounge en tijdens een vlucht aangepast wordt om zo snel mogelijk over je jet lag heen te komen.” Hetzelfde geldt voor hotels. Die kunnen hun gasten met een aangepast lichtplan helpen om zo min mogelijk last te hebben van het tijdsverschil en de verschuiving die hun bioritme daardoor krijgt.

Belangrijke neurologische informatie

In de toekomst kan een belichtingsapp eenzelfde functie krijgen als nu bijvoorbeeld een bewegingsapp. “Stel dat je ’s avonds laat nog een serie zit te streamen op een tablet. Dan is het mogelijk dat die app je een waarschuwing geeft. Die meldt dan dat als je door blijft kijken, je nachtrust korter wordt.”
Dat is belangrijke informatie. Want te weinig slaap leidt ertoe dat de hersenen minder tijd hebben informatie te verwerken en te archiveren. Daardoor zullen de werkdagen erna waarschijnlijk minder productief zijn.
“De kennis van neurologische processen in de hersenen door invloed van licht is al lange tijd beschikbaar”, zegt Papatsimpa. “Wij brengen die nu in contact met smart devices waardoor deze ook daadwerkelijk wordt benut.”

Kanttekening

Binnen de redactie van goednieuws.be bestaat een verschil van opvatting over de vraag of dit nu al dan niet goed nieuws is. Enerzijds wordt een dergelijk lichtalgoritme gezien als een duidelijke vooruitgang; anderzijds wordt de vraag gesteld of een dergelijk algoritme om beter te presteren op je werk niet te ver gaat en een inbreuk is op de individuele privacy