Het coronavirus dwong scholen en leerkrachten om radicaal over te schakelen naar online afstandsonderwijs. Ondanks het gebrek aan ervaring onder lesgevers en begeleiding door de scholen zijn veel leerkrachten vandaag wel gewonnen om de voordelen van online onderwijs te combineren met contactonderwijs. Dit blijkt uit een internationaal onderzoek geleid door Prof. Onderwijsinnovatie- en technologie Jo Tondeur van de Vrije Universiteit Brussel in samenwerking met de Australische University of Wollongong en de Noorse University of South-Eastern Norway en University of Oslo.
Tijdens de lockdown vorig schooljaar maakte driekwart van de leerkrachten volledig de switch naar online lesgeven. 63% had daar vooraf geen ervaring mee terwijl ze gemiddeld slechts 2 à 3 dagen de tijd hadden om zich voor te bereiden op online afstandsonderwijs. Bovendien was er in de helft van de scholen geen duidelijke visie op online onderwijs.
Toch zegt vandaag liefst 61% van de leerkrachten dat ze bereid zijn en zich klaar voelen om in de toekomst digitaal lessen te blijven geven. Leerkrachten uit het secundair zeggen dat even vaak als hun collega’s uit het hoger onderwijs. Dat is opvallend omdat leerkrachten in secundair onderwijs veel minder ervaring hadden met online onderwijs en de voorbereidingstijd en ondersteuning vaak beperkt was.
Omkadering broodnodig
Uit de resultaten van deze studie blijkt ook dat 30% van de respondenten onvoldoende technische ondersteuning ervaarde en 50% miste didactische ondersteuning om de switch naar online onderwijs te maken. Dat is een belangrijke vaststelling. De bereidheid om online aan de slag te gaan wordt immers sterk beïnvloed door de ICT-competenties van leerkrachten en de begeleiding die ze van hun onderwijsinstelling krijgen: leerkrachten die weinig technische of didactische ondersteuning krijgen of beperkte technische vaardigheden hebben, zijn minder gemotiveerd om online te werken.
De meerwaarde van het afstandsonderwijs
Waar zien leerkrachten de meerwaarde van online afstandsonderwijs? Uit de kwalitatieve data blijkt dat door online afstandsonderwijs leerkrachten hun leerlingen meer autonomie over hun leerproces gaven: leerlingen kunnen zelf bepalen wanneer en waar ze leren, hoe snel ze leren en kunnen zelfs hun leerpad mee bepalen. Een aantal quotes van leerkrachten uit het Vlaamse secundair onderwijs:
“Door op afstand te werken leren leerlingen om zelfstandig te worden”
“Ik kan verschillende leerpaden ontwerpen waarbij ik kan variëren in de opdrachten al naargelang de werklast en het niveau van mijn leerlingen”.
“Leerlingen kunnen meer werken op hun eigen tempo en in hun vertrouwde omgeving”.
“Leerlingen eigenaarschap geven, dat is een uitdaging voor mezelf als leerkracht”
Verder hebben de leerkrachten door de omslag naar online afstandsonderwijs nog meer ingezet op differentiëren en het aanleren van 21st Century Skills, zoals digitale competenties of zelfregulering.
De uitdagingen van het afstandsonderwijs
Tegelijk worden deze voordelen vaak gelinkt aan uitdagingen. Leerkrachten uiten in de survey ook hun bezorgdheid omdat bijvoorbeeld niet alle leerlingen toegang hebben tot de nodige technologie, een rustige ruimte om te werken of de vaardigheden om zelfstandig te leren. Dit blijkt uit de volgende quotes:
“We zijn afhankelijk zijn van technologie die niet altijd meewerkt”
“We weten er nog niet genoeg langs beide zijden om het al vlot te laten verlopen”
De leraar leert
Opvallend is dat heel wat leerkrachten aangeven zelf heel veel geleerd te hebben om met deze uitdagingen om te gaan:
“Ik ben gegroeid als een leraar”
“Wanneer ik terugkijk naar mijn eigen ontwikkeling als leraar: ik ben creatiever geworden door online te werken. Ik denk meer out of the box nu.”
Prof. Tondeur: “De gedwongen omslag vorig schooljaar is voor leerkrachten een eye-opener geweest. Veel van hen hebben de voordelen van online learning ontdekt en denken voor de nabije toekomst aan een blended scenario waar contactonderwijs en online leren geïntegreerd worden. Met dit onderzoek krijgen we een goed beeld van welke factoren een invloed hebben op de transitie naar online onderwijs en zo kunnen we leerkrachten hierin beter begeleiden. Daarnaast moet er zeker voldoende aandacht gaan naar hoe leerlingen deze ommezwaai verteren. Zij moeten namelijk letterlijk leren online leren, dus bijvoorbeeld omgaan met afleiding, plannen en leren samenwerken met klasgenootjes die niet naast hen zitten. Het zijn dan wel echte digital natives, maar we mogen er daarom niet vanuit gaan dat ze automatisch alle vaardigheden hebben om succesvol digitaal onderwijs te volgen.”
